کتاب تقریرات قواعد فقه(بخش عبادی)
فهرست مطالب این کتاب
مقدمه ................................................................................................. 17
سخنان استاد به مناسبت شروع سال تحصیلی.......................................... 19
فصل اول: قاعده طهارت
گفتار اول- مستندات قاعده لزوم........................................................... 28
گفتار دوم- مستندات قاعده طهارت....................................................... 26
1- موثقه عمار.............................................................................. 26
2- روایات خاصه......................................................................... 27
3- فهرست و حصر محرمات........................................................ 30
4- استصحاب طهارت................................................................... 32
5- نجاست ذاتی یا عرضی............................................................ 33
6- اصل موضوعی و قاعده طهارت................................................. 36
7- حکم واقعی یا حمن ظاهری..................................................... 37
8- نظر صاحب حدائق.................................................................. 38
گفتار سوم- کاربرد مختلف اصل در فقه................................................. 38
1- اصل به معنی دلیل................................................................... 39
2- اصل به معنی قاعده.................................................................. 39
3- اصل به معنای استصحاب......................................................... 40
4- اصل به معنای رجحان.............................................................. 41
5- قواعد به معنی غالبیت.............................................................. 41
6- اصل به معنی مستندات............................................................. 41
7- اصل معتبر شرعی.................................................................... 41
8- اصل به معنی طبیعت اشیاء........................................................ 42
گفتار چهارم- اصل و ظاهر................................................................... 44
1- معنی ظاهر.............................................................................. 44
2- تعریف میرزای قمی از ظاهر..................................................... 45
3- فرق عرف و عادت.................................................................. 47
4- معنی تعارض اصل و ظاهر....................................................... 48
5- تقدم ظاهر بر اصل................................................................... 49
گفتار پنجم- اقسام دلیل از دیدگاه حقوق‌دانان......................................... 50
1- دلایل تعبدی در اصل صحت.................................................... 52
الف) آیات.............................................................................. 52
ب) روایات............................................................................. 53
2- مفهوم تکلیفی ناشی از اصل صحت........................................... 54
3- مفهوم وضعی ناشی از اصل صحت........................................... 56
4- آثار عبادی ناشی از اصل صحت............................................... 57
5- دلایل مفهوم وضعی ناشی از اصل صحت.................................. 57
الف) ظهور حال مسلمانان......................................................... 58
ب) بنای عقلا.......................................................................... 59
ج) اجماع................................................................................ 59
6- صحت عندالفاعل و صحت واقعیه............................................. 60
7- نظر شیخ انصاری..................................................................... 62
گفتار ششم- تعارض استصحاب و اصل صحت...................................... 63
1- استصحاب موضوعی و اصل صحت.......................................... 64
2- تقدم اصل بر ظاهر از دیدگاه شهید ثانی..................................... 65
گفتار هفتم- تعارض اصل و ظاهر در نفقه.............................................. 68
1- تقدم ظاهر بر اصل................................................................... 70
2- قائلین به توقف (قائلین به تفصیل)............................................ 71
3- طرح نظریه قدرت غالب.......................................................... 72
4- تأثیر عرفیات جامعه بر اصل و ظاهر.......................................... 74
گفتار هشتم- مبانی آراء صادره از سوی محاکم........................................ 81
فصل دوم: قاعده تسامح در ادله سنن
گفتار اول- معنی و مفهوم قاعده تسامح در ادله سنن............................... 87
گفتار دوم- مستندات قاعده................................................................... 88
1- روایت هشام بن سالم.............................................................. 88
2- روایت صفوان......................................................................... 90
3- روایت محمد بن مروان از امام صادق(ع)................................... 90
4- روایت محمد ابن مروان از امام محمدباقر(ع)............................. 90
گفتار سوم- وجه تسمیه من بلغ............................................................. 91
1- حوزه روایت من بلغ................................................................ 91
الف) محتمل المطلوبیه بودن روایات.......................................... 92
ب) احتیاط در انقیاد................................................................. 93
2- حق‌الطاعه................................................................................ 93
گفتار چهارم- خیر ضعیف و استحباب................................................... 95
1- نظر مرحوم آخوند خراسانی...................................................... 95
2- نظر مرحوم آقای نائینی............................................................. 96
3- نظر مرحوم آقای خوئی............................................................ 97
4- نظر امام خمینی و مسئله رجحان ذاتی....................................... 98
فصل سوم: قاعده فراغ و تجاوز
گفتار اول- معنی قاعده فراغ و تجاوز.................................................. 101
گفتار دوم- تفاوت قاعده صحت با قاعده فراغ..................................... 102
1- نظر مرحوم آقای خوئی.......................................................... 103
2- عام بودن تعلیل روایت........................................................... 105
3- امام خمینی و نظریه وحدت ملاک........................................... 106
گفتار سوم- شهبه حکمیه و قاعده فراغ................................................. 109
1- اصول عملیه و اصل صحت.................................................... 111
2- تمسک به عام در شهبه مصداقیه.............................................. 113
3- اقل و اکثر ارتباطی و انواع آن................................................. 113
4- نظریه اقل و اکثر برائتی.......................................................... 114
5- نظریه اقل و اکثر احتیاطی....................................................... 114
گفتار چهارم- مستندات قاعده............................................................. 115
1- روایات مربوط به قاعده فراغ و تجاوز..................................... 115
الف) دسته اول از روایات....................................................... 116
ب) دسته دوم از روایات........................................................ 118
نکته اول- شک در وجود یا شک در صحت و فساد.......... 118
نکته دوم- رفع ید از ظهور ذیل به نفع ظهور در صدر........ 120
نکته سوم- رخصت یا عزیمت.......................................... 122
نکته چهارم- نظر امام خمینی در کتاب استصحاب.............. 122
نگته پنجم- معنی «فی غیره» در روایات............................. 122
گفتار پنجم- نظریه قدر جامع شیخ انصاری........................................... 124
1- نظریه میرزای نائینی................................................................ 126
2- استثناء وضو از قاعده تجاوز................................................... 128
فصل چهارم: قاعده لاتُعاد
گفتار اول- فرق سنت و فریضه........................................................... 131
1- معنی قاعده لاتُعاد.................................................................. 134
الف) طهارت......................................................................... 134
ب) قبله................................................................................ 134
ج) رکوع............................................................................... 135
د) سجده............................................................................... 135
هـ) وقت............................................................................... 135
2- وجود رابطه طولی.................................................................. 136
3- حکومت روایت صحیحه........................................................ 137
4- عالم عامد و مسئله لاتعاد........................................................ 138
5- غیرعامد و مسئله لاتعاد.......................................................... 139
6- شخص جاهل و مسئله لاتعاد.................................................. 140
الف) نظر مشهور.................................................................... 140
ب) نظر شیخ انصاری............................................................. 140
ج) نظر امام خمینی(ره).......................................................... 141
گفتار دوم- سیطره قاعده لاتعاد............................................................ 144
1- قاعده لاتعاد و جاهل و قاصر و مقصر..................................... 144
2- تنجز تکلیف شخص ناسی...................................................... 145
3- نظر مرحوم آقای خویی.......................................................... 146
گفتار سوم- نقد نظر مرحوم آقای خویی............................................... 146
گفتار چهارم- قاعده لاتعاد و حالت فراغ.............................................. 147
فصل پنجم: قاعده من ادرک
گفتار اول- تعریف قاعده من ادرک...................................................... 149
گفتار دوم- فروض مختلف روایات من ادرک...................................... 151
1- توسعه حقیقی........................................................................ 151
2- اضطرار................................................................................. 151
3- تنزیل وقت........................................................................... 152
4- تنزیل در ادراک..................................................................... 152
گفتار سوم- نظر امام خمینی(ره).......................................................... 154
1- فرض اول وقت بجای آخر وقت............................................ 155
2- تنزیل طهارت ترابی به منزله طهارت مائی................................ 156
فصل ششم: قاعده امکان
گفتار اول- وجه تسمیه قاعده امکان .................................................... 159
گفتار دوم- امکان ذاتی یا امکان وقوعی و شرعی.................................. 159
گفتار سوم- ادله قاعده امکان............................................................... 161
1- اصل سلامت......................................................................... 161
2- اجماع................................................................................... 162
3- روایات................................................................................. 162
الف) ایراد بر اصل سلامت...................................................... 164
اشکال اول: فقدان اوصاف شرعی...................................... 164
اشکال دوم: عقلایی بودن اصل سلامت.............................. 164
اشکال سوم: زایل شدن موضوع بر اصل سلامت................. 164
ب) نظر صاحب جواهر.......................................................... 166
ج) نظر امام خمینی(ره).......................................................... 166
گفتار چهارم- تعارض استصحاب با قاعده امکان................................... 167
گفتار پنجم- سن تکلیف و نظرات پیرامون آن....................................... 168
قاعده کل مالایکون حیضاً فهو استحاضه
گفتار اول- تعریف قاعده.................................................................... 173
گفتار دوم- روایت صحیحه صفوان...................................................... 174
گفتار سوم- تشکیک امام خمینی و رد کلیت قاعده................................ 175
فصل هفتم: قاعده لاشک لامام و المأموم
گفتار اول- تعریف قاعده.................................................................... 179
گفتار دوم- مستندات قاعده................................................................. 179
1- روایات................................................................................. 179
الف) مرسله یونس................................................................. 180
ب) صحیحه حفص بن بختری................................................ 181
2- اجماع................................................................................... 183
گفتار دوم- مأمومین و شرط وثوق....................................................... 185
1- غیر بالغ و شرط وثوق............................................................ 186
2- شمول خلف به زنان............................................................... 187
3- نتیجه‌گیری............................................................................ 188
گفتار سوم- معنی و مفهوم سهو........................................................... 188
1- دلیل حاکم............................................................................ 191
2- معنی و مفهوم حفظ .............................................................. 192
گفتار چهارم- علم عادی یا ظن‌المأمون................................................. 194
گفتار پنجم- طرح یک سئوال: ظن قاضی جزو کدامیک از ظنون است..... 197
فصل هشتم: قاعده لاشک فی الناقله
گفتار اول- تعریف قاعده لاشک فی لاناقله........................................... 201
گفتار دوم- مستندات قاعده................................................................. 202
1- روایات ................................................................................ 202
2- مکتب قم و نجف و اصل عدم ازلی........................................ 205
3- نافله ذاتی و فریضه بالعرض................................................... 206
4- اجماع................................................................................... 209
الف) نظر مرحوم صاحب جواهر............................................. 211
ب) پاسخ به ادله مرحوم صاحب جواهر................................... 214
گفتار سوم- شک در عدد یا شک در افعال نماز.................................... 216
فصل نهم: قاعده لاشک لکثیرالشک
گفتار اول- تعریف لاقاعده لاشک لکثیرالشک....................................... 223
گفتار دوم- مستندات قاعده................................................................. 224
1- اجماع................................................................................... 224
2- روایات................................................................................. 225
گفتار سوم- وجوب عدم اعتناء به شک................................................. 230
1- تقدم اصل بر ظاهر در مسئله کثیرالشک.................................... 232
2- شک در جزء یا شک در اصل نماز.......................................... 235
3- صحت یا فساد در اصل معاملات............................................ 235
4- صحت براساس نفس و فعل غیر............................................. 239
گفتار چهارم- کثیرالشک و معیار آن..................................................... 239
گفتار پنجم- معنی عرفی کثیرالشک...................................................... 241
فهرست منابع و مأخذ......................................................................... 243