امروز هم دستگاه قضایی مستقل است و هم قاضی/تاکید بر ساختارسازی برای قضای اسلامی

 دادستان کل کشور بزرگ‌ترین دستاورد انقلاب اسلامی در دستگاه قضایی را تأکید داشتن بر عدالت قضات دانست و گفت: امروز با توجه به تجربیات 30 ساله دستگاه قضا نیازمند یک الگوی جامع و کامل، متناسب با قضای اسلامی هستیم.

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدابراهیم رئیسی در گفت‌وگو با میزان، راجع به ایام‌الله دهه فجر و تحولاتی که پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در حوزه قضایی رخ داد، اظهار کرد: از برکات پیروزی انقلاب اسلامی استقلال دستگاه قضایی در کشور بود که طبق قانون اساسی این قوه مستقل و در کنار قوای دیگر یکی از ارکان کشور محسوب می‌شود.

وی با بیان اینکه پیش از پیروزی انقلاب این وضعیت وجود نداشت بلکه در آن زمان وزیر دادگستری با عنوان یکی از وزرای دولت دارای اختیاراتی بود، افزود: امروز هم قوه قضاییه مستقل بوده و هم قاضی مستقل است.

 

*تأکید بر عدالت قضات از بزرگ‌ترین دستاوردهای انقلاب اسلامی است

 

دادستان کل کشور با اشاره به اینکه امروز سلسله‌مراتبی که برای قاضی در دستگاه قضایی در نظر گرفته شده است؛ صرفا سلسله‌مراتب اداری است، تصریح کرد: سال‌هاست؛ دیگر کسی به قاضی دستور نمی‌دهد که چگونه حکم دهد و این از برکات جمهوری اسلامی است.

وی با بیان اینکه به برکت انقلاب اسلامی قوانینی که امروز در دستگاه قضایی اجرا می‌شود بر اساس موازین شرعی است، ادامه داد: بنا بر این است که هیچ قانون و رأیی در کشور خلاف شرع نباشد و در غیر این صورت در فرایند دادرسی این حکم از درجه اعتبار ساقط می‌شود که این خود از امتیازات انقلاب اسلامی است.

حجت‌الاسلام رئیسی با اشاره به اینکه از نظر اسلام، قاضی باید دارای دو شاخصه علم و عدالت باشد، بیان کرد: نسبت به علم اگر قاضی مجتهد نبود مراجع دستور داده‌اند که می‌توان با استفاده از قاضی آشنای به موازین قضایی که مجتهد هم نیست کار قضا را دنبال کرد اما در مورد عدالت هیچ فقیه و متخصصی عدول نکرده و همواره معتقدند که قاضی باید عادل باشد.

وی با بیان اینکه به هیچ عنوان اجازه داده نمی‌شود که قاضی دارای فسق امر قضاوت را بر عهده داشته باشد، خاطرنشان کرد: فسق برای یک قاضی مانند قطره خونی است که می‌تواند ظرف آبی را غیر قابل آشامیدن کند و به همین دلیل امروز به همان اندازه که بر علم قاضی تأکید می‌شود بر عدالت وی نیز تأکید می‌شود.

دادستان کل کشور با بیان اینکه پیش از انقلاب اسلامی این‌گونه نبود و این از برکات انقلاب اسلامی است که تأکید بر عدالت قاضی می‌شود، ابراز کرد: ما امروز در دستگاه قضا نیز دستگاه‌های نظارتی داریم که بر اشخاص، احکام و آرا نظارت می‌کنند.

 

*نظارت و اعتماد دو بال موفقیت دستگاه قضا

 

وی درباره نظارت بر آرا با اشاره به اینکه ما در فرایند دادرسی نسبت به دادگاه بدوی، دادگاه تجدیدنظر، دیوان عالی کشور و دادسرای انتظامی قضات را داریم، عنوان کرد: نسبت به اشخاص نیز دادسرای انتظامی قضات، ارزشیابی قضات و حفاظت اطلاعات وجود دارد. همچنین از سوی دیگر مدیریت در بخش های دستگاه قضایی این نظارت را باید داشته باشد.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه ما معتقدیم نظارت و اعتماد باید توأمان باشد، افزود: چراکه نه اعتماد جای نظارت را می‌گیرد و نه نظارت می‌تواند جایگزین اعتماد شود و در مکتب تربیتی امیرالمؤمنین(ع) نیز اصل بر همراهی اعتماد و نظارت است.

وی با تأکید بر اینکه البته تداوم اعتماد در گرو نظارت و کنترل است، تصریح کرد: کنترل نشانه بی‌اعتمادی نیست بلکه نشانه تداوم اعتماد است و تاکنون موردی نبوده که گزارش ‌شده باشد و دستگاه قضا نسبت به آن بی‌توجه باشد.

دادستان کل کشور با بیان اینکه ما باید در کنار اقدامات قضایی بدانیم انتظار رفع همه مشکلات از دستگاه قضایی؛ خواسته مطلوبی نیست، بیان کرد: آخرین راهکار و راه حل، دستگاه قضایی و رسیدگی به پرونده است.

 

*ضرورت اصلاح بسترهای فساد

 

دادستان کل کشور در بخشی دیگر از این گفت و گو با اشاره به پیام رهبر معظم انقلاب به موضوع فساد اداری و سه محور عمده آن پرداخت و ادامه داد: این سه محور از اصلاح ساز و کارهایی که سبب فساد اقتصادی می‌شود و به عهده دولت است، تصویب قوانین و مقرراتی که منافذ فساد را مسدود می‌کند که به عهده قوه مقننه است و رسیدگی به پرونده‌ها که بر عهده دستگاه قضایی است، تشکیل شده است.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه به نظر من دستگاه قضایی در این مدت عملکرد قابل‌قبول و خوبی در مبارزه با فساد اقتصادی داشته است، ابراز کرد: اما باید بسترهای فساد اصلاح شود چراکه در این صورت ممکن هر روز شاهد بروز یک پرونده در کشور باشیم.

وی با اشاره به اینکه در رابطه با مواد مخدر نیز دستگاه قضایی کارنامه درخشان و قابل‌قبولی دارد اما باید به ابعاد مختلف مواد مخدر توجه شود، عنوان کرد: یک جنبه مواد مخدر به دستگاه قضایی مرتبط است و ابعاد دیگر آن به دستگاه‌های مختلف دیگر ارتباط دارد.

دادستان کل کشور با بیان اینکه بحثی را رهبر معظم انقلاب چندی پیش با نام الگوی اسلامی ایرانی مطرح کردند و در این باره نیز چند نشست داشتند، اظهار کرد: با توجه به اینکه مفاهیم ما اسلامی است باید قالب‌های در نظر گرفته شده نیز متناسب با آن مفاهیم باشد.

وی برای نمونه با اشاره به اینکه انتخابات ما با انتخابات دیگر کشورها در ظاهر یکسان است اما تفاوت مبنایی در این میان وجود دارد، افزود: در انتخابات کشور ما هم کسی که نامزد می‌شود و هم کسی که رأی می‌دهد هر دو بر اساس تکلیف شرکت کرده‌اند و این مفهوم جدیدی است که برای انتخابات ایجاد شده است.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه ما باید برای این مفهوم ساختار سازی کنیم و یک قالب متناسب با آن ایجاد کنیم، تصریح کرد: در مسائل قضایی نیز در همه کشورها رسیدگی و پرونده قضایی وجود دارد اما یک تفاوت اساسی میان دادرسی‌های ما با دیگر کشورها وجود دارد و آن این است که نظام دادرسی ما باید با نظام دادرسی اسلامی متناسب شود.

وی با اشاره به اینکه این یک دغدغه‌ای بوده است که روسای قوه قضاییه، مسئولان عالی قضایی و قضات ما از ابتدای پیروزی انقلاب داشته‌اند، بیان کرد: به همین دلیل برای این تناسب زمانی مسئولان قضایی نظام دادسرایی را حذف می‌کنند؛ که دادستان نباشد و پرونده مستقیم به دادگاه ارجاع شود و پس از 10 سال این مسئله لغو می‌شود و دوباره نظام دادسرایی احیا می‌شود.

دادستان کل کشور با بیان اینکه زمانی دیگر در دیوان عالی کشور رسیدگی ماهوی شده و شعب تشخیص ایجاد می‌شود؛ اما پس از مدتی دوباره شعب تشخیص منحل می‌شود، ادامه داد: همه این تغییرات به دلیل این است که در هر مقطع زمانی تصور می‌شود که آن ساختار می‌تواند به قضای اسلامی کمک کند و قضای اسلامی را شکل دهد.

 

*نیازمند تدوین یک الگوی جامع برای دستگاه قضا هستیم

 

وی با تأکید بر اینکه ما همچنان این بحث را داریم و ضرورت دارد که یک الگوی جامع و کامل؛ متناسب با قضای اسلامی و یک ساز و کار متناسب برای نظام دادرسی منطبق با قضای اسلام داشته باشیم، ابراز کرد: البته در برخی مواقع بحث است که چگونه تضمین حقوق مردم بهتر می‌شود، که برای این مسئله یک جمع کارشناسی بسیار قوی لازم است تا در این زمینه برای مدت‌ها کار جدی کرده و ما بتوانیم با استفاده از تجربیات 30 ساله دوران انقلاب به این مسئله تحقق بخشیم.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه این یک ضرورت در کشور است، عنوان کرد: این مسئله باید از دیدگاه‌های مختلف مورد بررسی و کنکاش قرار گیرد؛ همچنین آیین دادرسی کیفری جدید که قرار است از ابتدای تیرماه سال آتی اجرا شود؛ به‌یقین تحولی اساسی در دستگاه قضایی ایجاد می‌کند.

وی با اشاره به اینکه بحث‌هایی که در این آیین کیفری مطرح شده است مباحث جدی است که چه مقدار با نیاز ما متناسب است، درباره دادگاه‌های انقلاب خاطرنشان کرد: یکی از خدمات بزرگ دادگاه‌های انقلاب از ابتدای پیروزی انقلاب اسلامی تاکنون این بوده است که اموالی که از بیت‌المال به غارت رفته است را بازگرداند.

دادستان کل کشور با بیان اینکه این یکی از وظایف دادگاه‌های انقلاب بوده که در این زمینه کارنامه درخشانی در استرداد اموال طاغوتیان و اموال مربوط به بیت‌المال پیش روست، گفت: اگر اکنون نیز شناسایی شود که مالی مربوط به بیت‌المال بوده؛ بی‌شک از طریق دادگاه قابل تعقیب و پیگیری است.

 

* آقای دادستان در دهه فجر 57 کجا بود؟

 

وی در پایان به نقل خاطره‌ای از روزهای پیروزی انقلاب پرداخت و با اشاره به اینکه در سال 57 حدود 18 سال داشتم، اذعان کرد: پیش از 12 بهمن، علما برای آمدن امام(ره) در دانشگاه تهران تحصن کرده بودند و من نیز از جوانانی بودم که به جمع علما پیوسته و یک هفته‌ای را در دانشگاه تهران بودیم.

حجت‌الاسلام رئیسی با بیان اینکه پس از ورود امام خمینی(ره) ما نیز برای استقبال به بهشت‌زهرا آمدیم و خدمت ایشان رسیدیم، گفت: نخستین باری هم که من در مدرسه رفاه امام(ره) را از نزدیک ملاقات کردم از خاطرات به یاد ماندنی دوران زندگی من است چراکه نخستین نگاه من به ایشان است و پس از آن نیز هر باری که خدمت امام(ره) می‌رسیدیم برای ما یک خاطره به یاد ماندنی بود.

وی افزود: شب 22 بهمن نیز من مشهد بودم و این‌گونه که به خاطر دارم از سه روز پیش از آن بیشترین ساعات را در خیابان‌ها و در حال جنگ‌وگریز در مشهد بودیم.